- Z badań, które przeprowadziła pani wśród młodzieży gimnazjalnej naszego województwa wynika, że jej większa część przejawia symptomy uzależnienia komputerowo-sieciowego. Jak można się przed tym bronić?
- Głównym sposobem zapobiegania uzależnieniu młodzieży od komputera, a przede wszystkim Internetu, jest ćwiczenie technik efektywnego wykorzystania czasu i ograniczenie możliwości korzystania z komputera, jak również z Internetu. Niestety młodzi ludzie nie są w stanie sami opanować tych umiejętności. Dlatego działania profilaktyczne powinny obejmować nie tylko dzieci i młodzież, ale przede wszystkim dwa główne środowiska, tj. szkołę oraz rodzinę.
- Jakie zatem obowiązki spoczywają na szkole?
- Szkoła powinna uczyć higienicznego korzystania z technologii technicznych oraz kultury informatycznej. Uczniowie muszą wiedzieć, że z mediów należy korzystać w sposób świadomy. Nie można im zabraniać korzystania z technologii, ale należy ich skłaniać do umiaru i nabywania kultury informatycznej. W jednym z Liceów w Warszawie program profilaktyki obejmuje nie tylko zapobieganie uzależnieniom od środków psychoaktywnych, ale również od komputera, gier komputerowo-sieciowych oraz Internetu. Do głównych zadań tego programu należy zapoznanie uczniów z racjonalnym wykorzystaniem komputera w jego pracy i w czasie wolnym oraz z zagrożeniami związanymi z grami wirtualnymi, które często wpływają negatywnie na osobowość uczniów. Ponadto uczniowie nabywają wiedzę dotyczącą skutków psycho-fizycznych związanych z długotrwałym korzystaniem z komputera oraz są uświadamiani, że gry sieciowe wpływają na zmiany stanów ich świadomości.
- A jakie zadania stoją przed rodzicami?
- Również rodzice potrzebują bardziej wszechstronnej informacji na temat możliwości filtrowania i monitorowania treści internetowych oraz zrozumieć, że rozwiązania techniczne nie zastąpią bezpośredniego zaangażowania najbliższych i ludzi zawodowo zajmujących się dziećmi. Bardzo ważnym działaniem profilaktycznym podejmowanym przez rodziców są także różnego rodzaju programy filtrujące treści stron internetowych lub blokujące dostęp do określonych miejsc w sieci (np. Cyber Patrol, Cyber Sitter, Net Nanny lub Surf Watch). Zainstalowanie takiego programu, działającego prewencyjnie, chroni młodego człowieka przed dostępem do treści związanych z seksem i przemocą.
- Ale czy rzeczywiście rodzice są w stanie sami zastosować tego typu rozwiązania?
- Bardzo to przykre, ale większość rodziców nie jest w stanie samodzielnie zainstalować odpowiedniego systemu filtrującego. Badania przeprowadzone na terenie Wielkiej Brytanii wśród rodziców w zakresie filtrowania treści internetowych wykazały, że 20% rodziców nie wie, jak samodzielnie zainstalować taki system, a 26% przyznało się, że nie jest pewna czy ma zainstalowany program. Taki stan rzeczy wskazuje zatem na konieczność edukacji rodziców w zakresie profilaktyki uzależnienia od Internetu.
- Czy istnieją jeszcze inne rozwiązania?
- Tak. Najczęściej stosowaną formą działań profilaktycznych są przewodniki po Internecie, które udzielają wskazówek dotyczących bezpiecznego używania Internetu. Na przykład przewodniki przeznaczone dla dzieci zawierają m.in. takie wskazówki jak: nigdy nie podawaj informacji o sobie, takich jak: twój adres, numer telefonu, miejsce pracy i numer do rodziców, oraz nazwa i miejsce swojej szkoły; mów swoim rodzicom wszystko, co sprawiło, że czujesz się zakłopotany, kiedy używałeś Internetu; nigdy bez zgody rodziców nie umawiaj się na spotkanie z kimś, kogo poznałeś w Internecie. Jeżeli rodzice zgodzą się na spotkanie, upewnij się, że odbędzie się w miejscu publicznym i nie idź tam sam; nigdy nie odpowiadaj na wiadomości z sieci, które są dwuznaczne, obsceniczne, agresywne, przerażające albo wywołujące u ciebie zmieszanie. Zrób kopię takiej wiadomości i przekaż rodzicom, oni wyślą to do odpowiednich władz; nigdy bez zgody rodziców nie wysyłaj własnych zdjęć ani innych prywatnych materiałów osobie, którą poznałeś online; przestrzegaj reguł dotyczących korzystania z Internetu, jakie ustalili twoi rodzice, w Internecie znajdują się strony przeznaczone tylko dla dorosłych. Jeżeli sam znajdziesz taką stronę, opuść ją i przejdź na jedną ze stron przeznaczonych dla dzieci.
- Które z przedstawionych działań profilaktycznych według Pani wydaje się być najlepszym rozwiązaniem?
- Rozmowa z dzieckiem na temat ryzyka, jakie niesie nadmierne zaangażowanie w wirtualną rzeczywistość jest najlepszym sposobem przeciwdziałania temu nałogowi. Niezmiernie ważne jest także zachęcanie do umiaru i ostrożności korzystania z komputera oraz oferowanie innych, ciekawych sposobów spędzania wolnego czasu. Zatem aby uchronić dziecko przed uzależnieniem komputerowo-sieciowym, należy konsekwentnie stosować zasadę: najpierw obowiązki - potem komputer; bezwzględnie ograniczyć czas spędzany przy komputerze do 1-2 godzin dziennie (zależnie od wieku); robić częste przerwy w czasie korzystania z komputera (najlepiej co pół godziny); oferować inne, atrakcyjne sposoby spędzania wolnego czasu; poświęcać dziecku jak najwięcej czasu i zainteresowania.
Oprócz przedstawionych działań profilaktycznych istnieją jeszcze inne rozwiązania, zamieściłam je w swojej książce pt. "Uzależnienia młodzieży od współczesnych mediów", która niebawem się ukaże.
Rozmawiał:
Krzysztof Zakrzewski
Dr Małgorzata Przybysz-Zaremba, adiunkt Wydziału Nauk Humanistyczno-Społecznych WSP TWP w Olsztynie, od ośmiu lat zajmuje się problemami uzależnień od alkoholu, sekt, a ostatnio także nałogu komputerowo-sieciowego.
2006.08.02